BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ VE YENİ TMK

Yazı: Münip ERMİŞ*

Bilindiği gibi, AB sürecinde çıkartılan uyum yasaları basın suçlarındaki hapis cezalarını  para cezasına dönüştürmüş  ve    Avrupa Birliğine karşı “demokratikleştik, özgürleştik”  mesajı verilmeye çalışılmıştı.

Ancak 29.6.2006 tarihinde yenilenen Terörle Mücadele Kanunu  6. maddedeki tüm para cezalarını yeniden hapis cezasına (3 yıla kadar hapis) çevirdi ve “ basına fazla yüz  vermeye gelmez” diyerek  bizi  “ yeniden eski halimize döndürmüş” oldu.

Bundan sonra;

1-     Her hangi bir örgütle ilgili ya da  örgütün açıklamalarından haber yapılması veya  bir muhbirin  kimliğinin basında yer alması halinde  haberi yapan muhabir 1 yıldan 3 yılda kadar hapis cezasına çarptırılabilecektir. 

2-     Yayın sorumluları ve gazete sahipleri açısından ise “objektif sorumluluk”  kuralı yeniden getirilerek, bu suça katılmamış olsalar dahi gazete sahiplerine ve yayın sorumlularına  bin günden 10 bin güne kadar adli para cezası verilebilecektir. Tabi ki gün para cezası süresinde ödenmediği takdirde, hapse  dönüşecektir. Hatta birden fazla hüküm varsa, bir yayıncı veya yayın sorumlusunun 5 yıla kadar hapis yatması olası olacaktır. 

 Tek bir suçtan dolayı mahkumiyet halinde ise para ödenmediğinde,  mahkumiyet en az üç yıl hapis cezasına dönüşecek, para cezasının bakiyesi ise 6183 sayılı yasa hükümleri uygulanarak, hükümlüden tahsil edilecektir.

3-     Ceza Hukukunun temel ilkesi olan “ kusurluluktan”  vazgeçilmiştir.Yeni TMK ile   bir yazı işleri müdürüne “taksir”  yani, yayından dolayı  “özen ve dikkat yükümlülüğünü ”  yerine getirip getirmediği dahi araştırılmadan 500.000 YTL.’ye (Gazete sahibi açısından 1.000.000.YTL)  ulaşabilecek  adli para cezası verilebilecektir.

Gerçekten, “ceza sorumluluğunun şahsiliği” kuralı kişinin kendisine ait kusurlu fiilinden sorumlu tutulması anlamına gelmektedir.

5187 s. Basın Kanununun 11. maddesindeki  ” Süreli yayınlarda eser sahibinin belli olmaması veya yayım sırasında ceza ehliyetine sahip bulunmaması ya da yurt dışında bulunması nedeniyle Türkiye'de yargılanamaması veya verilecek cezanın eser sahibinin diğer bir suçtan dolayı kesin hükümle mahkûm olduğu cezaya etki etmemesi hallerinde”,   sorumlu müdürü  salt gördüğü görev sebebiyle ve kusurunu aramaksızın sorumlu tutması , üçüncü şahsın fiilinden kusursuz sorumluluk hali yaratmıştır.  Bunun Ceza Hukukundaki adı objektif sorumluluktur. Ceza sorumluluğunun şahsiliği, sadece maddi fiilin o faile ait olması anlamına gelmemekte, ayrıca kusurunun aranmasının gerekli bulunduğunu ifade etmektedir. Objektif sorumluluk sistemi ise, kusuru kabul etmediği için, “ceza sorumluluğunun şahsiliği” ilkesine aykırıdır

Getirilen hapis cezaları dışında,  Cumhuriyet Savcısının emriyle süreli  bir yayının   15 günden 1 aya kadar  durdurulabilecek olması da diğer bir  ilginçliktir.   (6.md)

Yasa bunun bir tedbir olduğu söylemektedir. Ancak, bu bir tedbirse 15, 20 ve 30 günlük  “yayın durdurmadan”     ne gibi bir hukuki fayda beklenmektedir. Bu belli değildir. Aslında mantıklı olan   yayının temelli durdurulmasıdır.   Aslında istenenden de     odur ve zaten yasanın son 9-10 aylık uygulamasından ortaya çıkan sonuçta bunu doğrulamaktadır. (Örneğin;  İstanbul’da yayınlanan Gündem gazetesi hakkında üst üste toplatma kararı verildi)

 Belki de her hangi bir mahkumiyet kararı olmadan “ süresiz bir yayın durdurmanın “ mahkeme onayıyla da olsa,  AB organları önündeki “imajımız”   açısından pek olumlu bir katkı yapmayacağı düşüncesiyle olsa gerek, bu yöntem tercih edilmek zorunda kalınmış olabilir.  Başka bir anlatımla “murat edilen”le “imaj”  arasında yapılan tercihte ortalama bir yol bulunmuştur.

 Tabi ki düzenleme Anayasa’da aykırıdır. Çünkü Anayasa’nın 28.maddesi sadece suç konusu olan yayının dağıtımının durdurulmasından ve toplatma kararından bahsetmektedir ve   28/4-8  ‘e göre “tedbiren dağıtımın durdurulması” ve “toplatma kararı” ancak basılmış bir yayın hakkında verilebilir.  Bu düzenleme ;  bir yayının belirli bir süreyle veya süresiz   (tedbir yoluyla veya ceza mahkumiyetinin sonucu olarak )   yayımlanmasının durdurulmasını kapsamamaktadır. Kaldı ki basın özgürlüğünün sınırlanması ile ilgili Anayasaca öngörülmeyen  bir tedbir veya yaptırım yasa yoluyla getirilemez.  Bu nedenle, getirilen düzenlemenin Anayasa’nın kaba bir şekilde ihlalinden başka bir hukuki anlamı yoktur.

Sonuç olarak;  TMK’nın son 9 aylık uygulaması hiçbir sürpriz getirmemiştir. Basın açısından sorunun sadece yeni TMK olmadığı da  zaten son Nokta dergisi operasyonu ile ortaya çıkmıştır.   Askeri Savcının talebiyle , bir derginin günlerce aranması, bilgisayarlarına ve tüm dokümanlarına el konulması,  yasada yazılanın hiç önemli olmadığını yasanın bir ayrıntı olduğunu bizlere göstermiştir.  .  Gündem ve Nokta’nın başına gelenler, Türkiye’de yayınlanan tüm muhalif basının yıllardan beri ortak kaderi olmuştur.   “Türkiye basın tarihi yargılanan yazı işleri müdürleri tarihidir”. demek belki biraz abartılı görülebilir, ancak birilerinin hukuktan   bağışık olduğu bu ülkede   yasanın  bazıları için ayrıntı bazıları için de cezaevleri duvarları anlamına geldiği de  bilinmelidir.

.Kaldı ki Türkiye’nin basın özgürlüğü sorunu sadece TMK’ ile sınırlıda değildir.  Başta 301 olmak üzere, 305 (temel milli yararlara karşı faaliyette bulunma,326 ila 339  (Devlete sırlarına karşı suçlar) 318 (halkı askerliğe karşı soğutma) 277 (yargı görevi yapana etkileme) 288 (adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs) gibi TCK hükümleri  zaten basının tepesine her an için inebilecek giyotin gibi durmaktadır. Zaten, Adalet Bakanının ” bu yasanın   hukuki bir ihtiyaçtan değil siyasi ortam bunu gerektirdiği için çıkartıldığını “ söylemesi, özgürlükleri boğacak yeteri kadar hükmün TCK ’da  bulunması nedeniyledir.

 Basın  özgürlüğü de, yalnız başına basının özgürlüğü değildir.  Toplumsal gelişme ve ilerlemenin temeli olan ifade özgürlüğünün ta kendisidir. Bir toplumda ifade özgürlüğü yoksa, diğer özgürlüklerinde teminatı yok demektir. Bu anlamda  “Herşeyin ölçüsü insandır.” diyen Yunan düşünürü Protagoras  ile  “yasalar devlet için değil , özgürlüklerin güvencesi için, yani için insan var olmalıdır,.[1]” Hukukun bütün tarifleri eksiktir.  Doğrusu şudur: Hukuk insanlıktır.  [2]  diyen Faruk Erem hoca aralarında asırlar olsa da insanlığın ortak özlemini dile getirmektedir. 

---

[1] Faruk EREN Ceza Hukukunda Hümanist Doktrin sf. 36 )

[2] F. EREM, Olağan Dışı Yargılamalar sf:18