ULUSÜSTÜ BELGELER IŞIĞINDA MAHPUSUN SAĞLIĞI, ÖZÜRLÜLERİN İNFAZ SORUNLARI

Av.Münip ERMİŞ

                                                                                14.3.2008

Modern ceza hukukunda   özgürlüğü kısıtlayıcı cezalar,  temel ceza sayılır.

Türk hukukunda özgürlüğün kısıtlanması bir yargıç tarafından verilen ya tutuklama kararıyla veya mahkumiyet kararının sonucu olmaktadır.

Mahpusluk cezalandırma biçimi yada tedbir biçimi olarak ortaya çıkması,  doğal olarak hak ve özgürlüklerde bir sınırlama demektir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 5/1 fıkrası Anayasamızın  19.maddesinde belirtildiği gibi  kişi özgürlüğünüm kısıtlanması ancak yetkili bir mahkemenin kararı ile olabilecektir.

Kişi özgürlüğünün kısıtlanması ile kişinin diğer haklarını kullanmasında da doğal sınırlama gelecektir.  Ancak bu sınırlama sınırsız değildir.  Bazı haklar açısından ise asla sınırlama kabul edilemez. 

Örneğin Sözleşmenin 2 maddesi ile güvence altına alınan “yaşama hakkı” , 3.maddesi ile güvence altına alınan “işkence ve fena muamele yasağı”  yine sözleşmenin 6. maddesi ile güvence altına alına “adil yargılanma hakkı”  gibi temel haklarda mahpuslar içinde istisna kabul edilmez şekilde geçerlidir.

Bu temel haklar devletin gözetiminde ve denetimde olan mahpuslar için daha da önemlidir.  Örneğin, “sağlık hakkı” gibi bir temel haktan yararlanması için devletin pozitif yükümlülüğü iki kat daha artar. Çünkü bu hakka ulaşması için mahpusun kendi iradesi yeterli olmamaktadır.  Mahpus bir anlamıyla devlete emanet edilmiştir. Onun vücut sağlığı ve beden bütünlüğünden birinci derecede devlet sorumludur. Devlet mahpusun sağlığı konusunda hiçbir bahanenin veya gerekçenin arkasına sığınamaz. Bu hakkı her koşulda sağlamak zorundadır. Bu koşulları sağlayamıyorsa, kişinin özgürlüğünü kısıtlamaya da  hakkı yoktur.

Uluslar arası standartlarda da belirtildiği üzere alıkonulma, kendi doğasından kaynaklanan sınırlamalar dışında herhangi bir sınırlamaya tabi olmamalıdır. Ulusal merciiler mahpusların haklarının korunması ve yerine getirilmesi için gerekli düzenlemeleri yapmak ve önlemleri almakla yükümlüdür.

Uluslararası insan hakları hukukunda mahpusların hakları ile ilgili oldukça gelişmiş standartlar olmasına karşın mahpuslar ilgili hakları ve düzenlemeleri doğrudan kullanamamakta, tutuldukları yerlerde bulunan yetkililer aracılığı ile kullanabilmektedir. Hakların kullanımının bir başka kişinin inisiyatifinde olması bunların aynı zamanda keyfi biçimde kısıtlanmasını da olası kılmaktadır. 

Bu durum, özgürlüğü kısıtlayan otorite ile mahpus (özgürlüğünden yoksun bırakılan kişi) ilişkisinde ciddi bir güç dengesizliği doğurmaktadır.

 Bu dengesizlik;

• Kişinin özgürlüğünden yoksun bırakılmasının, insan hakları ihlali riskini barındırması ve Devlet tarafından gerçekleştirilen ciddi bir zorlayıcı fiil olmasından,

• Özgürlüğün kısıtlanması veya kaybedilmesiyle, alıkonulan kişinin korunması, hakları ve varoluşunun tamamıyla yetkililere veya kamu görevlilerine bağlı hale gelmesinden,

• Özgürlüğünden yoksun bırakılan kişilerin kendi kaderlerini belirleme olanaklarının kısıtlanmasından,

• Alıkonulma yerlerinin, tanımı gereği kapalı yerler olması ve özgürlüğünden yoksun bırakılan kişilerin toplumun görüş alanının dışında tutulmasından  kaynaklanmaktadır.

Uluslararası hukuk, mahpuslar da dâhil olmak üzere özgürlüğünden yoksun bırakılan  kişilerin korunması, haklarının kullanımının sağlanması ve tutulma yerlerinin  koşullarının iyileştirilmesi için yeni formüller geliştirme çabası içindedir. Bu çaba son olarak 2006 yılında yürürlüğe giren Birleşmiş Milletler İşkenceye Karşı Sözleşme’ye Ek Protokol’de3 yansımasını bulmuştur. Protokol, tutukevleri ve cezaevleri de dâhil olmak üzere her türlü alıkonulma yerinin bağımsız izleme kurulları tarafından sistemli ziyaretini ve denetimini öngörmektedir.

Türkiye Protokol’ü 16 Eylül 2005 tarihinde imzalamış ise de henüz onaylamamıştır.

Hükümetin Protokol’ün onaylanması ve Protokol’de öngörülen bağımsız bir ziyaret ve denetim mekanizmasının oluşturulmasına yönelik herhangi bir çabası bulunmamaktadır.[1]

Ancak Türkiye Avrupa Konseyinin üyelisidir. Bu üyeliğin doğal sonucu olarak hem Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin hemde  Avrupa İşkencenin ve İnsanlıkdışı veya onurkırıcı Ceza ve Muamelenin Önlenmesi Sözleşmesinin tarafıdır. Bu sözleşme uyarınca kurulan komitenin (CPT) temel görevi de  hürriyetinden yoksun bırakılan kişilerin cezaevlerinde uygun koşullarda tutulup tutulmadığını izlemektir.[2]  Türkiye’nin  bu anlamıyla ulusüstü hukuk açısından temel yükümlülükleri her iki sözleşmeden doğmaktadır.

Özgürlüklerinden mahrum bırakılmış kişilere sunulan sağlık bakım hizmetleri doğrudan CPT'nin görev alanı ile ilgilidir.[3]  Yetersiz sağlık hizmetleri, "insanlık dışı ve aşağılayıcı muamele" teriminin kapsamına giren koşulların hızla ortaya çıkmasına neden olabilir.  Ayrıca belli bir cezaevinde sunulan sağlık hizmetleri, hem o cezaevinde hem de diğer yerlerde (özellikle emniyet birimlerinde) kötü muamelenin önlenmesinde önemli rol oynayabilir.  Bunun da ötesinde, söz konusu hizmetler, sunuldukları tesisteki genel yaşama koşulları üzerinde olumlu etkide bulunabilir.

CPT  cezaevlerinde sağlık hizmetlerini incelerken, temel aldığı ilke, tutukluların toplumda yaşayan insanlarla aynı düzeyde tıbbi bakım hakkına sahip olup olmadığıdır.  Bu ilke bireyin temel hakları arasında yer aldığına işaret eder.

Cezaevi sağlık bakım hizmetlerine yaptığı ziyaretlerde CPT' yi yönlendiren konuları, aşağıdaki başlıklarla ele alınmaktadır.

a. Doktora erişim

b. Bakımda eşitlik

c. Hastanın onayı ve gizlilik

d. Önleyici sağlık hizmetleri

e. İnsani yardım

f. Mesleki bağımsızlık

g. Mesleki yetkinlik

 

Doktora erişim

Cezaevine girerken, cezaevine ilk girişte  mahkumun gecikmesizin  bir doktor tarafından fiziksel muayenesini yapılmalı ve   [4] cezaevine gelişlerinde hükümlülere, sağlık bakım hizmetinin varlığı ve işleyişi hakkında  bilgi veren ve hijyenle ilgili temel önlemleri hatırlatan bir kitapçık veya broşür verilmelidir. Tutuklu  bulundukları süre boyunca da, her zaman bir doktora erişimlerinin bulunması gereklidir (özellikle tek başına hücre hapsinde tutulan tutuklular için doktora erişim konusunda bkz. CPT 2. Genel Raporu CPT/Inf (92) 3'ün 56. paragrafı).  Sağlık hizmetleri, doktora danışma talepleri gereksiz gecikme olmadan karşılanacak şekilde düzenlenmelidir.   Tutuklular sağlık bakım hizmetine gizlilik ilkesi dahilinde, örneğin kapalı bir zarfta bir not yoluyla ulaşabilmelidir.  Ayrıca cezaevi yetkilileri doktorla görüşme taleplerini kendine göre eleme yoluna gitmemelidir.

Bir cezaevinin sağlık hizmetleri en azından düzenli ayakta konsültasyon ve acil durumlarda tedavi sunabilmelidir (tabii ki, bunların dışında genellikle yataklı hastane tipi bir birim de olabilir).  Her tutukluya yetkin bir diş hekimi de hizmet sunmalıdır.  Bunun dışında, cezaevi doktorları uzmanların hizmetlerinden yararlanabilmeli, acil durum tedavisi içinde , her zaman bir doktor nöbette olmalıdır.  Ayrıca ilk yardım sunabilecek yetkinliğine, tercihan da hemşirelik niteliklerine sahip bir kişinin her zaman cezaevi sınırları içinde bulunması gereklidir.  

Ayakta tedavi, uygun olan hallerde sağlık bakım personeli gözetiminde yapılmalıdır.  Bir çok durumda,  devam eden bakımın tutuklunun inisiyatifine bırakılması yeterli değildir.

Sivil hastane ya da cezaevi hastanesinde, tam teçhizatlı bir hastane hizmetinin de doğrudan desteği sağlanmalıdır.

Sivil hastanenin kullanılması halinde, güvenlik düzenlemeleri konusu ortaya çıkacaktır.  CPT bu bağlamda, tedavi almak üzere hastaneye gönderilen tutukluların gözetim nedenleriyle hastane yataklarına ya da diğer eşyalara fiziksel olarak bağlanmamaları gerektiğini vurgular..  Güvenlik ihtiyaçlarını yeterli bir şekilde karşılayacak başka yollar bulunabilir ve bulunmalıdır; bu tür hastanelerde bir gözetim biriminin oluşturulması bu çözümlerden bir tanesi olabilir.

Tutukluların hastaneye yatırılması ya da bir uzman tarafından hastanede muayene edilmesi gerektiğinde, hasta sağlık durumunun gerektirdiği aciliyette sevk edilmelidir

b.        Bakımda eşitlik

i) Genel Tıp

38.    Bir cezaevi sağlık bakım hizmetinin, tıbbi tedavi ve hemşirelik hizmetlerinin yanı sıra uygun perhiz, fizyoterapi, rehabilitasyon ve diğer gerekli özel imkanları toplumdaki hastalara sunulan koşullarda sunabilmesi gerekmektedir.  Doktor, hemşire ve teknik personelin yanı sıra, mekanların, donanımların ve ekipmanın da buna göre ayarlanmış olmaları gereklidir.

         Eczane ve ilaç dağıtımının uygun bir şekilde gözetim altında tutulması gereklidir.  Ayrıca ilaçların hazırlanması da her zaman yetkin personele (eczacı/hemşire, vs.) bırakılmalıdır.

Her hasta için, içinde tanıya ilişkin bilgilerin, hastanın gelişimi kaydının ve geçirdiği özel muayenelerin bulunduğu tıbbi bir dosya hazırlanmalıdır.  Herhangi bir nakil durumunda, bu dosya da tutuklunun gönderildiği merkezin doktorlarına iletilmelidir.

         Ayrıca sağlık ekipleri tarafından özellikle de söz konusu hastalara ilişkin olaylarla ilgili günlük kayıtlar tutulmalıdır.  Bu kayıtlar, cezaevindeki sağlık hizmetlerinin genel durumu hakkında fikir verdiği gibi, ortaya çıkabilecek bazı sorunları belirlemekte de faydalıdır.

         Sağlık hizmetlerinin sorunsuz yürütülebilmesi, doktor ve hemşirelerin düzenli olarak toplanması ve bu hizmetin başındaki kıdemli hekime bağlı bir çalışma ekibi oluşturulması halinde mümkün olabilir.

ii) Psikiyatrik Bakım

.        Genel nüfusla kıyaslandığında, tutuklular arasında psikiyatrik semptomların görülme sıklığı daha fazladır.  Bu sebeple, psikiyatride uzman bir hekimin her cezaevinin sağlık hizmetinde yer alması gereklidir.  Burada görev yapan hemşirelerin bazılarının da bu alanda eğitim almış olması gereklidir.

         Tıbbi personel ve hemşirelerle birlikte cezaevlerinin yapısı da düzenli farmakolojik, psikoterapötik ve mesleki tedavi programlarının yürütülmesine izin verecek şekilde düzenlenmelidir. 

.        CPT, psikiyatrik hastalığı (ör. depresyon, reaktif durum, vs.) olan tutukluların erken aşamada tespit edilmesinde ve bunların ortamında gerekli düzenlemelerin yapılmasında cezaevi müdürlüğünün rolünün önemini vurgulamak ister.  Bu faaliyet, gözetim personelinin belli üyelerine uygun sağlık eğitiminin verilmesiyle teşvik edilebilir.

.        Ruhsal hastalığı olan tutuklular, yeterli donanıma ve uygun eğitimli personele sahip bir cezaevinde tutulmalı ve burada bakılmalıdır.  Bu tesis, sivil bir akıl hastanesi veya cezaevi sistemi  içerisindeki özel donanımlı bir psikiyatrik birim olabilir.

         Bir taraftan etik açıdan, akıl hastası olan tutukluların cezaevi sistemi dışında, kamu sağlık hizmetinin sorumluluğu altındaki merkezlere yatırılması uygundur.  Diğer taraftan, cezaevi sitemi içinde psikiyatrik hizmetlerin sunulması bakımın azami güvenlik şartları altında sağlanmasına olanak verir ve tıbbi ve sosyal hizmetler bu sistem içinde güçlendirilebilir.

         Hangi yol seçilirse seçilsin, söz konusu psikiyatrik birimin kalış kapasitesi yeterli olmalıdır.  Çoğu yerde, gerekli bir nakilin yapılabilmesi için uzun bir bekleme süresi gerekmektedir.  Söz konusu kişinin, bir psikiyatrik birime nakli en üst düzeyde öncelik olarak kabul edilmelidir.

.        Ruhsal rahatsızlığı olan ve saldırgan bir hasta yakın gözetim ve hemşirelik desteği ile, uygun görülürse, sedatifler verilerek tedavi edilmelidir.  Kişinin fiziksel olarak zaptedilmesi için nadiren gerekçe bulunur ve her zaman ya tıp doktoru tarafından açık bir şekilde bu yönde talimat verilmiş olmalıdır veya onayını almak üzere hemen böyle bir doktora danışılmalıdır.  Fiziksel olarak kısıtlayıcı gereçler ilk uygun fırsatta çıkarılmalıdır. 

Bunlar hiç bir zaman ceza olarak uygulanmamalı veya uygulanmaları bu amaçla uzatılmamalıdır.

         Fiziksel olarak kısıtlayıcı gereçlere ihtiyaç duyulduysa, bu önlemin ne zaman başlayıp ne zaman bittiğine, konu ile ilgili unsurlara ve bu tür yollara başvurulmasının nedenlerine ait bilginin hem hasta dosyasına, hem de uygun bir kayıt defterine kaydedilmesi gereklidir.

c.       Hastanın Onayı ve Gizlilik

.        Onay özgürlüğü ve gizliliğe saygı bireyin temel haklarıdır.  Bunlar aynı zamanda, özellikle tutuklunun kendi doktorunu özgürce seçemediği cezaevlerinde doktor/hasta ilişkisinin gerekli bir parçası olan güven atmosferi açısından çok önemlidir.

i) Hastanın Onayı

.        Hastalara durumları, tedavileri ve kendilerine reçete edilen ilaçlarla ilgili bütün gerekli bilgiler (gerekirse bir tıp raporu halinde) verilmelidir.  Tercihan, tedavi açısından herhangi bir sorun teşkil etmediği takdirde, hastalar cezaevi tıp dosyalarının içeriğini görebilme hakkına sahip olmalıdır.

         Hastalar, bu bilginin ailelerine ve avukatlarına veya dışarıdaki bir doktora iletilmesini isteyebilmelidir.

.        Muhakeme sahibi her hasta tedaviyi veya herhangi bir tıbbi müdehaleyi reddetme özgürlüğüne sahiptir.  Bu temel ilkeden herhangi bir sapma hukuka dayalı olmalıdır ve genel toplum için geçerli, kesin olarak ortaya konmuş istisnai durumlarla ilgili olmalıdır.

         Hastanın kararı doktorun bakım sorumluluğu ile çeliştiğinde her zaman zor bir durum ortaya çıkar.  Bu durum, hasta kişisel inançlarının etkisinde olduğunda (ör. kan naklini reddetmesi) veya taleplerini kabul ettirmek, bir otoriteye karşı protesto yapmak ya da belli bir amaca destek verdiğini ortaya koymak için bedenini kullanmaya, hatta kendine zarar vermeye kararlı olduğunda ortaya çıkabilir.    

         Açlık grevi durumunda, bazı ülkelerdeki kamu yetkilileri veya profesyonel kurumlar, hastanın şuuru ciddi bir biçimde bozulduğunda ölümü engellemek için doktorun müdehale etmesini zorunlu kılar.  Diğer ülkelerde ise kural, klinik kararların gerekli yerlere danışan ve bütün verileri değerlendiren sorumlu doktora bırakılması yönündedir.

.        Tutuklular üzerinde tıbbi araştırma yapma konusunda, tutukluların araştırmaya katılmayı cezaevinde olmalarından dolayı kabul edecekleri riski düşünülürse, son derece dikkatli bir yaklaşımın izlenmesi gerektiği açıktır.  Her tutuklunun özgür ve bilgilendirilmiş onayını vermesi için gerekli önlemlerin alınması gereklidir.

         Uygulanan kurallar toplumda da geçerli olmalıdır, gerekli hallerde bir etik kurul devreye girmelidir.  CPT, gözetim altında patoloji ve epidemiyoloji veya tutukluların durumlarıyla ilgili diğer konuların araştırılmasını tercih ettiğini vurgulamaktadır.

         Tutukluların, öğrencilerin eğitim programlarına katılması için de tutukluların onayı alınmalıdır.

ii) Gizlilik

50.    Cezaevinde de toplumda kabul gören tıbbi gizlilik gözetilmelidir.  Hastaların dosyalarının tutulması doktorun sorumluluğu altında olmalıdır.

51.    Tutukluların tıbbi muayeneleri (gelişte veya daha sonra) cezaevi yetkililerinin duyamayacağı ve söz konusu doktor aksini talep etmedikçe, göremeyeceği şekilde yapılmalıdır.  Ayrıca tutuklular gruplar halinde değil, ayrı ayrı muayene edilmelidir.

d.       Önleyici sağlık hizmetleri

.        Cezaevi sağlık hizmetleri personelinin görevi, hastaların tedavileriyle sınırlı olmamalıdır.  Aynı zamanda sosyal ve önleyici tıp uygulamalarından da sorumlu olmalıdırlar.

i) Hijyen

.        Yiyecek düzenlemeleri (yiyeceğin miktarı, kalitesi, hazırlanması ve dağıtımı) ve hijyen koşulları (giysi ve çarşafların temizliği; akan suya erişim; tuvalet ve lavabolar) ile hücrelerin ısıtılması, aydınlatılması ve havalandırılması, gerekli hallerde diğer yetkililerle birlikte olmak üzere, cezaevi sağlık hizmetlerinin sorumluluğu altındadır.  Çalışma ve açık havada egzersiz düzenlemeleri de dikkate alınmalıdır.

         Sağlığa zararlı bir ortam, aşırı kalabalık, uzun süreli izolasyon ve aktivite eksikliği söz konusu olduğunda, bireysel olarak tutukluya tıbbi yardım verilmesi veya sorumlu yetkili tarafından genel bir tıbbi düzenleme yapılması gerekli olabilir.

ii) Bulaşıcı Hastalıklar [5]

         Cezaevi sağlık hizmeti tarafından, bulaşıcı hastalıklar (özellikle hepatit, AIDS, verem, dermatolojik enfeksiyonlar) ile ilgili bilgilerin düzenli olarak hem tutuklulara, hem de cezaevi personeline cezaevi sağlık hizmetleri tarafından iletilmesi ve gerekli hallerde, belirli bir tutuklu ile sürekli temas halinde olan kişilerin (diğer tutuklular, cezaevi personeli, düzenli ziyaretçiler) tıbbi kontrolünün yapılması gereklidir.

.        Özellikle AIDS konusunda, herhangi bir tarama testinin hem öncesinde hem de sonrasında uygun danışmanlık verilmelidir.  Cezaevi personeli önleyici önlemler ve HIV pozitif olma durumunda benimsenecek tutum konusunda düzenli eğitim almalı ve ayırımcılık yapmama ve gizlilik konusunda gerekli talimatlar kendilerine verilmelidir.

         CPT, iyi durumda olan bir HIV pozitif tutuklunun diğerlerinden ayrılması için tıbbi bir gerekçe olmadığını vurgulamak ister.[6]

iii) İntiharın Önlenmesi

.        İntiharın önlenmesi cezaevi sağlık hizmetinin sorumluluğu kapsamına giren bir başka konudur.  Bu konuda sağlık hizmetleri tarafından cezaevi genelinde yeterli bilinç yaratılması ve uygun prosedürlerin yerleştirilmesi gereklidir.

         Bu bağlamda girişte yapılan tıbbi taramanın ve genel olarak kabul sürecinin önemli bir yeri vardır.  Bu doğru yapıldığı taktirde, en azından risk altında bulunan bir kısım hükümlü belirlenebilir ve bütün yeni gelen tutukluların hissettiği huzursuzluk bir ölçüde azaltılabilir.

         Ayrıca cezaevi personeli de, görevleri ne olursa olsun, intihar riskinin göstergeleri hakkında biliçlendirilmeli ve bunları tanımak üzere eğitilmelidir.  Bu bağlamda duruşmadan hemen önceki ve sonraki dönemler, bazı hallerde de tahliye öncesindeki dönem artan intihar riski taşır.

         İntihar riski bulunduğu düşünülen kişi gereken süreyle özel gözetim altında tutulmalıdır.  Ayrıca bu kişiler kendilerini öldürme yollarına (hücre penceresindeki demirler, kırık cam, kuşak veya ipler, vs.) kolayca erişememelidir.

         Bunun yanı sıra, belli bir cezaevi içinde ve gerekli hallerde cezaevleri arasında (özellikle de sağlık hizmetleri bölümleri arasında) potansiyel intihar riski taşıdığı düşünülen kişiler hakkında doğru bilgi akışının sağlanması için gerekli adımlar atılmalıdır.

iv) Şiddetin Önlenmesi

          Cezaevi sağlık hizmetleri, yaralanmalarla ilgili kayıtları sistematik olarak tutarak ve gerekli hallerde ilgili birimlere genel bilgi vererek tutuklu bulunan kişilere yönelik şiddetin önlenmesine katkıda bulunabilirler.  Belirli vakalar hakkında da bilgi verilebilir, ancak bu sadece söz konusu tutuklunun onayı alınarak yapılmalıdır.

61.    Bir tutuklu cezaevine girerken yapılan tıbbi taramada herhangi bir şiddet izine rastlanırsa bu konuda tutuklunun ilgili ifadesi ve doktorun yorumlarını da içeren bilgiler kaydedilmelidir.  Bu bilgiler tutukluya da iletilmelidir.

         Bir tutuklunun cezaevinde şiddet olayıyla karşılaşmasından sonra (bkz. CPT’nin 2. Genel Raporu: CPT/Inf (92)3) veya bir soruşturma nedeniyle geçici olarak polis nezaretine girdikten sonra cezaevine dönüşünde yapılan tıbbi muayenede de aynı yöntem izlenmelidir.  

         Sağlık hizmeti bölümü, gözlemlenen yararlanmalarla ilgili periyodik istatistikleri cezaevi yönetimi, Adalet Bakanlığı vs. dikkatine sununulmak üzere derlemelidir.

v) Sosyal ilişkiler ve aile bağları

         Sağlık hizmetleri genellikle tutukluluğa paralel olarak ortaya çıkan sosyal ilişkilerde ve aile bağlarındaki bozulmaları azaltmakta da faydalı olabilir.  Sağlık hizmetleri, ilgili sosyal hizmetlerle birlikte, tutukluların dış dünya ile temaslarını koruyacak, iyi düzenlenmiş ziyaret alanları, uygun koşullar altında aile veya eş ziyaretleri ve aile, meslek, eğitim ve sosyo-kültürel bağlamlardaki izinler gibi önlemleri desteklemelidir.

         Cezaevi doktoru, koşullara bağlı olarak, tutuklulara ve ailelerine yapılan sosyal sigorta ödemelerinin devam etmesi için harekete geçebilir.

e.       İnsani yardım

Bazı özel hassasiyet taşıyan tutuklu grupları belirlenebilir.  Cezaevi sağlık hizmetleri bunların ihtiyaçlarına özel önem vermelidir.

i) Anne ve Çocuk

Çocukların cezaevinde doğmaması gerektiği genel kabul gören bir ilkedir, CPT’nin deneyimlerine göre bu ilkeye saygı gösterilmektedir.

Anne ve çocuğun en azından belli bir süre birlikte olmalarına izin verilmelidir.  Eğer anne ve çocuk cezaevinde birlikteyse, kreş eşdeğeri koşullar, doğum sonrası bakım ve emzirme konusunda uzman personelin desteği sağlanmalıdır.

Uzun dönemli düzenlemelerle özellikle de çocuğun annesinden ayrılarak topluma nakledilmesi ile ilgili kararlar, pedo-psikiyatrik ve medikososyal unsurlar ışığında her bir olgu için ayrı ayrı değerlendirilerek alınmalıdır.

ii) Ergenlik Çağındaki Gençler

Ergenlik, kişiliğin bir anlamda yeniden düzenlendiği ve uzun dönemli sosyal uyumsuzluk risklerinin azaltılması için özel çaba harcanması gereken bir dönemdir.

Gençlerin tutuklulukları süresince sabit bir yerde, kişisel eşyaları ve sosyal olarak uygun gruplar arasında bulundurulmaları gerekmektedir.  Onlara uygulanan program yoğun aktiviteye, sosyo-eğitsel toplantılara, spora, eğitime, mesleki eğitime, dışarıya yapılacak eşlikli gezilere ve uygun faaliyet seçeneklerinin sunulmasına dayalı olmalıdır. 

iii) Kişilik Bozukluğu Olan Tutuklular

68.    Cezaevi sağlık hizmeti hastaları arasında her zaman belli bir oranda aile travması, uzun süreli uyuşturucu bağımlılığı, otorite ile sorunları ve diğer sosyal şanssızlık öyküleri olan dengesiz, marjinal bireyler olur.  Bunlar saldırgan, intihara eğilimli veya kabul edilemeyecek cinsel davranışlar içinde olabilirler, çoğunlukla kendilerini kontrol edemez ve kendilerine bakamazlar.

69.    Bu tutukluların ihtiyaçları tam olarak tıbbi değildir, ancak cezaevi doktoru, ortak yaşam esaslarına göre düzenlenmiş ve dikkatli gözetim altındaki cezaevi ünitelerinde sosyo-terapötik programların geliştirilmesini sağlayabilir.

Bu üniteler, tutukluların utancını, kendilerini hor görmelerini ve nefretini azaltabilir, onlara sorumluluk duygusu kazandırabilir ve onları yeniden topluma katılmaya hazırlayabilir.  Bu tür programların bir başka doğrudan avantajı da cezaevi personelinin aktif katılımını ve katkısını sağlamasıdır.

iv) Sürekli Tutukluluğa Uygun Olmayan Hükümlüler

Bu tür tutuklulara örnek olarak, kısa süreli ölümcül prognozu olanlar, cezaevi koşullarında iyi bir şekilde tedavi edilemeyecek ciddi bir hastalığı bulunanlar, ağır bir sakatlığı olanlar veya ileri yaşta bulunanlar verilebilir.  Böyle kişilerin cezaevi ortamında tutulmaya devam etmesi dayanılamayacak bir durum yaratabilir.  Bu durumlarda, uygun alternatif düzenlemelerin yapılabilmesi için ilgili yetkililere rapor yazılması cezaevi doktorunun sorumluluğu altındadır.

f.       Mesleki bağımsızlık

Herhangi bir cezaevindeki sağlık personeli muhtemel risk altındadır.  Hastalarına (hasta tutuklulara) bakma sorumlulukları çoğu kez cezaevi yönetimi ve güvenlik mülahazalarıyla çelişebilir.  Bu da zorlu etik sorunların ve seçeneklerin doğmasına yol açabilir.  CPT bu tür personelin sağlık konularında bağımsızlıklarını teminat altına almak için, toplumda sunulan sağlık hizmetlerine mümkün olduğu kadar uyumlaştırılmasına önem vermektedir.

Cezaevi doktoru görevini ne kadar resmi bir konumda gerçekleştiriyor olursa olsun, klinik kararlarını sadece tıbbi kıstaslara göre vermelidir.

Tıbbi çalışmaların kalitesi ve etkisi nitelikli bir tıbbi yetkili tarafından değerlendirilmelidir.  Aynı şekilde, mevcut kaynaklar da güvenlik ve idareden sorumlu kişiler tarafından değil, böyle bir yetkili tarafından yönetilmelidir.

Cezaevi doktoru bir hastanın kişisel doktoru olarak görev yapar.  Bu nedenle, doktor/hasta ilişkisinin zedelenmemesi için tutuklunun cezayı kaldırıp kaldırmayacağı doktora sorulmamalıdır.  Ayrıca başka bir doktorun çağrılamayacağı kadar acil bir durum olmadıkça, herhangi bir yetkili tarafından söz konusu doktordan vücut araması veya muayenesi yapması istenmemelidir.

Cezaevi doktorunun mesleki özgürlüğünün cezaevi koşulları ile sınırlı olduğunu vurgulamak önemlidir: hastalarını özgürce seçemez çünkü tutukluların başka bir tıbbi seçeneği yoktur.  Hasta tıbbi kuralları çiğnese ve tehdit ve şiddete başvursa dahi doktorun profesyonel sorumluluğu devam eder.

g.       Mesleki yetkinlik

Cezaevi doktorları ve hemşireleri, cezaevi patolojisinin özel türleri ile başa çıkabilecek ve tedavi yöntemlerini tutukluluk koşullarına uydurabilecek uzman bilgiye sahip olmalıdır.

Özellikle de şiddetin önlenmesi ve gerektiğinde kontrol edilmesine yönelik mesleki tutumların geliştirilmesi gereklidir.

Her zaman yeterli sayıda personel bulundurulması için, genellikle hemşirelere, kimisi cezaevi yetkilileri arasından seçilen tıbbi hizmetliler yardımcı olur.  Nitelikli personel tarafından farklı seviyelere gerekli deneyimler aktarılmalı ve periyodik olarak güncellenmelidir.

Bazen tutukluların da tıbbi hizmetli olarak görev yapmasına izin verilir.  Hiç kuşkusuz, bu yaklaşım belli tutuklulara faydalı iş bir sağlama açısından yararlı olabilir.  Ancak yine de bu durum son çare olarak görülmelidir.  Ayrıca tutuklular hiçbir zaman ilaç dağıtımı işinde yer almamalıdır. 

Son olarak CPT, cezaevi ortamında sağlık hizmetlerinin sunulmasındaki özel hususlar dikkate alınarak, lisansüstü eğitim ve düzenli hizmet içi eğitim kapsamında bir mesleki uzmanlık programının başlatılmasını önermektedir

CEZA İNFAZ KANUNU VE UYGULAMADAKİ SORUNLAR

Ülkemizde ceza evlerinde mahpusların sağlık sorunları ile ilgili olarak istatistiksel bir veri yayınlanmamıştır.  Bilindiği gibi ceza infaz sistemimiz ve cezaevi iç yaşamında ilişkin ilke kurallar 2005 yılına kadar tüzük,genelge idari tasarruflarla yönetilmeye çalışılmıştır. 2005 yılında ise cezaevi iç yaşamına ilişkin ilke ve kurallar bir yasa metnine kavuşmuştur. Ancak 5275 sayılı yasa üzerinde kamuoyunda ciddi bir tartışma açılmadan , sadece adalet komisyonunda görüşülmüş, bu görüşmelerin dışarıya yansımaması için özel bir çaba sarf edilmiştir. Oysa Ceza infaz kanunu gibi 125 maddelik kapsamlı bir yasanın üzerinde ciddi bir tartışma açılmadan yasallaşması , günümüze yansıyan bir çok sıkıntının da kaynağını oluşturmaktadır.

Türkiye’de her geçen gün artan bir” suçluluk” olgusu ile karşılaşılmaktadır. Bu gün cezaevleri mevcudunun doksan bini aştığı söylenmektedir.  F tipi cezaevlerinin ardından L tipi cezaevleri açılmış, şimdide kampüs cezaevleri açılmaya başlanmıştır.

Yinede cezaevleri kapasite açısından ciddi sorunlar yaşamaktadır. Örneğin Antalya E tipi kapalı cezaevi 2000 yılından sonra mekanda herhangi bir genişleme olmadığı halde oda düzenine geçilmiş, 500  mahkumluk mevcut kapasite 2007 yılı içerisinde zaman zaman 2000’li sayılara dahi ulaşmıştır.

20 kişilik odaların mevcudu ranza artırmak suretiyle 40-50 kişiye artırılmış, ancak buda yetmemiş bu koğuşlara 70-80 mahpus konulmuştur. Mahkumlar bu koğuşlarda bırakalım ranzayı , mahkumları yerde yatabilecekleri bir boşluk dahi kalmamış, gece havalandırmalar açık tutulmuş mahkumlar orada tutulmuştur. Açıkça vardiyalı uyku düzenine geçilmiştir.  L tipi cezaevinin açılması ne yazık ki kapasite sorununu çözmemiştir. Hem L tipi hemde E tipi cezaevi bu gün kapasitesinin çok üzerinde mahpus barındırmaya devam etmektedir.

Bu durum mahpuslara karşı  başlıbaşına fena muamele ve onur kırıcı davranış teşkil eden uygulama olarak görülmelidir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 2. maddesi ile düzenlenen işkence ve fena muamele yasağının her hangi bir istisnai durumu yoktur. Yani işkence ve fena muamele mutlak surette yasaktır ve bu konuda taraf devletlerin herhangi bir mazaret ileri sürmesi mümkün değildir.

Tabi ki mahpus sağlığı açısından bu durumun ayrı bir yönü vardır. Temizlik ve hijyenin sağlanması mümkün değildir. Üstelik 2007 yılında uzun bir süre bu cezaevinde su sistemindeki arıza nedeniyle sıcak su verilmesinde bile ciddi sorunlar yaşanmıştır.

Sonuç olarak Antalya cezaevleri kapasite açısından ciddi sorunlar yaşamaktadır. Diğer cezaevlerinin de durumları bundan farklı değildir.

Hem E tipi hemde F tipi cezaevlerinde hem kapasiteden kaynaklanan hemde uygulamadan kaynaklanan ciddi sorunlar yaşanmaktadır.

Örneğin Çağdaş Hukukçular Derneği İstanbul Şubesinin son cezaevleri raporundan yansıyanlar, mahpusun sağlık hakkıyla  ilgili F tipi cezaevlerinde yaşanan sorunları yansıtması  açısından somut bir örnek olarak önümüzde durmaktadır.

a.Yakınmalar:

Görüştüğümüz kişilerin büyük bir çoğunluğu, cezaevine girdikten kısa bir süre sonra görmede sorun  yaşadıklarını belirtmişlerdir.

Revire dilekçeyle çıktıkları, doktorun haftada bir geldiği, muayenenin infaz koruma memurunun önünde yapıldığı, hastane sevkinin çok zor olduğu yönünde ortaklaşan yakınmalar olmuştur. Görüşülen kişilerden biri, ameliyat gerektiren hastalığının tedavisinin ancak 3 yıl sonra yapıldığından yakınmıştır.

Yakınmaların çoğu, doktorların davranışlarına ilişkindir. Görüştüğümüz kişiler, doktor ve hasta arasında olması gereken asgari iletişimin krulamadığı ve doktorların da tıpkı idare ve personel gibi kendilerine

suçlu gözüyle baktıklarından yakınmışlardır. Bu yaklaşım nedeni ile de doktorların ilgisiz, uzaktan soru sorarak, kimi zaman yüzüne dahi bakmayarak, infaz koruma memuru eşliğinde muayene ettiklerini belirtmişlerdir.

Bunun yanında;  Ülkedeki politik atmosferden etkilenerek, intikamcı bir şekilde mesleğinin gereklerini yerine getirmeyen doktorlar bulunduğundan yakınmışlardır.

 Bir kişi, göz rahatsızlığı nedeni ile revire çıktığında doktorun kendisine, “gözün çıksın öyle gel” diye muayene etmediğini ifade etmiştir.   örüşme yapılan tüm cezaevlerinde diş hekiminin, tedavi etmek yerine diş çektiğini ve kimi zaman da sağlam dişlerin çekildiğinden yakınmalar olmuştur. emen hemen görüştüğümüz kişilerin tümü, doktorların tavırları ve revire gidiş gelişlerde infaz koruma memurlarının davranışları nedeni ile hasta olsalar dahi doktora gitmek istemediklerini beyan etmişlerdir. cil durumlarda revire çıkmak isteyen kişiler, kapıyı döverek sesini duyurmaya çalıştıklarından disiplin cezalarına maruz kalmışlardır.

b.Sağlık hizmetleri açısından değerlendirme

Gerek kanun ve gerekse tüzükte cezaevlerinde düzenli sağlık görevlisi, tabip ve diş tabibi olacağı yönünde  düzenleme mevcut ise de görüşme yapılan cezaevlerinin çoğunda doktorun düzenli olarak cezaevinde

olmadığı tespit edilmiştir. Bırakalım düzenli cezaevinde olmayı, acil durumlarda dahi ulaşılamayacağı  önünde ciddi veriler mevcuttur.

Yapılan şikâyetler dikkate alındığında, cezaevinde bulunan doktorların görevlerinin gerektirdiği özen ve  ikkati göstermediği ortaya çıkmıştır. Sadece haftada bir gün doktorun cezaevinde bulunması çok açık ki ihtiyacı karşılamadığı gibi hasta bu süre içinde ya kendi imkânları ile düzelmekte ya da daha kötü bir duruma gelmektedirler. Bu uygulama, kişilerin sağlık problemlerini gidermeye yetmediği gibi tedavi olma  ve sağlık hizmetlerinden faydalanma hakkının önünde de engel oluşturmaktadır.

CİDDİ SAĞLIK SORUNLARI OLAN MAHKUMLAR AÇISINDAN İNFAZ REJİMİ

Ciddi sağlık sorunları olan mahpuslarla ilgili hukuk sistemimizde iki temel düzenleme bulunmaktadır.

Birincisi Cumhurbaşkanına özel af yetksi veren Anayasa’nın 104.maddesidir.Bu düzenlemede sürekli hastalık,sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak üzere Cumhurbaşkanına  özel af yetkisi tanımaktadır.

Bu düzenlemenin eksikliği sadece hükümlüler açısından geçerli olmasıdır. Makul süre içerisinde yargılama, adil yargılanma hakkının temel bir unsuru olduğu halde , ülkemizde ceza yargılamaları yıllarca sürmektedir. Türkiye’nin aleyhine verilmiş onlarca mahkumiyet kararına rağmen bu sorun halen sürmektedir.  Özellikle tutukluluk koşullarında yargılamanın yıllarca sürmesi  ciddi bir insan hakları ihlalidir. Yeni CMK. Bu sorunu çözememiştir.  Özellikle ağır cezanın görev alanına giren suçlarda 102/2 maddede tutuklu aleyhine getirilen bir yorumla tutukluluk süresi 5 yıla kadar uzatılabilmektedir. Hele suç 250.md kapsamında ise bu süreler 2 katına kadar uygulanmakta , yani 10 yıla kadar çıkabilmektedir.  

Ayrıca bu hükmün uygulanması bildiğiniz gibi 2009 yılına ertelenmiştir. Bırakalım 1o yılı bu gün Türkiye’de 13 yıldır tutuklu bulunan mahpus vardır.

Tutukluların bu haktan yararlanmamasının,   hiçbir mantiki ve hukuki nedeni yoktur. Bu hüküm mutlaka tutukluları da kapsayacak şekilde değiştirişmelidir.

Çünkü özürlü ve sürekli sakatlık hali olan tutuklular sadece bu hükümden hemen yararlanabilmek için yargılamayı hızlandırmak adına suçlamaları kabul etmek dahil her türlü hukuki yolu denemekte, hatta aleyhlerindeki mahkumiyet kararlarını temyiz dahi etmemektedir. 

Antalya’daki Gazi Dağ vakası buna somut bir örnektir.

Aslında 5275 sayılı yasanın 16.madde uygulamasında da aynı sorunla karşı karşıyız.

Bu düzenleme bilindiği gibi ciddi hastalıklarda, hapis cezasının infazı mahkumun hayatı için kesin bir tehlike teşkil ediyorsa mahkumun cezasının infazının iyileşinceye kadar geri bırakılabileceğini öngörmektedir.

Hüküm görüldüğü gibi tutukluları kapsamamaktadır.

5275 SAYILI Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin infazı hakkındaki Kanunun 2. maddesi  (1) Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin kural­lar hükümlülerin ırk, dil, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, doğum, felsefî inanç, millî veya sosyal köken ve siyasî veya diğer fikir yahut düşünceleri ile ekonomik güçleri ve diğer toplumsal konumları yönünden ayırım yapıl­maksızın ve hiçbir kimseye ayrıcalık tanınmaksı­zın uygulanır.  (2) Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazında zalimane, insanlık dışı, aşağılayıcı ve onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz.

    HAPİS CEZASININ İNFAZININ HASTALIK NEDENİ İLE ERTELENMESİ
    Madde 54 - (1) Akıl hastalığına tutulan hükümlünün cezasının infazı geriye bırakılır ve hükümlü, iyileşinceye kadar 5237 sayılı Kanunun 57 nci maddesinde belirtilen sağlık kurumunda koruma ve tedavi altına alınır. Sağlık kurumunda geçen süreler ceza infaz kurumunda geçmiş sayılır.
    (2) Diğer hastalıklarda cezanın infazına, resmî sağlık kuruluşlarının hükümlülere ayrılan bölümlerinde devam olunur. Ancak bu durumda bile hapis cezasının infazı, hükümlünün hayatı için kesin bir tehlike teşkil ediyorsa cezanın infazı, hükümlü iyileşinceye kadar geri bırakılır.
    (3) Yukarıdaki fıkralarda belirtilen geri bırakma kararı, Adlî Tıp Kurumunca düzenlenen ya da Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarınca düzenlenip Adlî Tıp Kurumunca onaylanan rapor üzerine, infazın yapıldığı yer Cumhuriyet başsavcılığınca verilir. Geri bırakma kararı, hükümlünün tâbi olacağı yükümlülükler belirtilmek suretiyle kendisine ve yasal temsilcisine tebliğ edilir. Hükümlünün geri bırakma süresi içinde bulunacağı yer, kendisi veya yasal temsilcisi tarafından ilgili Cumhuriyet başsavcılığına bildirilir. Hükümlünün sağlık durumu, geri bırakma kararını veren Cumhuriyet başsavcılığınca veya onun istemi üzerine, bulunduğu veya tedavisinin yapıldığı yer Cumhuriyet başsavcılığınca, sağlık raporunda belirtilen sürelere, bir süre bulunmadığı takdirde üçer aylık dönemlere göre bu fıkrada yazılı usule uygun olarak incelettirilir. İnceleme sonuçlarına göre geri bırakma kararını veren Cumhuriyet başsavcılığınca, geri bırakmanın devam edip etmeyeceğine karar verilir. Geri bırakma kararını veren Cumhuriyet başsavcılığının istemi üzerine, hükümlünün izlenmesine yönelik tedbirler, bildirimin yapıldığı yerde bulunan kolluk makam ve memurlarınca yerine getirilir. Bu fıkrada yazılı yükümlülüklere aykırı hareket edilmesi hâlinde geri bırakma kararı, kararı veren Cumhuriyet başsavcılığınca kaldırılır. Bu karara karşı infaz hâkimliğine başvurulabilir.
    (4) Hapis cezasının infazı, gebe olan veya doğurduğu tarihten itibaren altı ay geçmemiş bulunan kadınlar hakkında geri bırakılır. Çocuk ölmüş veya anasından başka birine verilmiş olursa, doğumdan itibaren iki ay sonra ceza infaz olunur.

Ceza infaz kanunundaki bu düzenlemenin AHİS.2

[7]

1. VAKA GAZİ DAĞ

 KONU:    Antalya E Tipi Kapalı Cezaevi’ nde hükümlü olarak bulunan  özürlü  GAZİ DAĞ’ ın durumu hk.

 Başvurucu merkezimize yaptığı başvuruda , 2004 yılı içerisinde girdiği bir silahlı olay sonrasında adam öldürmek suçundan yargılandığını, hakkındaki mahkumiyet kararının kesinleştiğini, halen Antalya E Tipi Kapalı Cezaevi’ nde hükümlü olarak bulunduğunu, belden aşağısı felçli olup halen tekerlekli sandalyeye mahkum durumda olduğunu, cezaevinde çok kötü şartlarda yaşadığını, doğal ihtiyaçlarını karşılayacak durumda olmadığı için her 6 saatte bir ailesinden birisinin cezaevine gelip ihtiyaçlarını karşıladığını, halen cezaevinde revir denen bir yerde kaldığını, bu durumun hem kendisi hem de ailesi için dayanılmaz bir hal aldığını Merkezimize yazılı olarak yapmış olduğu başvuruda beyan etmiştir. Kurumunuzun özürlü olan başvurucunun cezaevinde uygun bir şekilde yaşaması için tedbir alma yükümlülüğü vardır. Bu tedbirler başvurucunun özürlülük durumundan kaynaklanmaktadır.

Şöyle ki;

 5378 sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun, Tanımlar başlıklı 3. maddesinde özürlünün tanımı, doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi, şeklinde yapılmıştır. Başvurucunun fiziksel durumu gereği söz konusu özürlü tanımına girdiği açıktır. Dolaysıyla başvurucu, 5378 sayılı yasanın koruma altına aldığı kişilerdendir.  

5378 sayılı yasanın 4. maddesinin a bendine göre, Devlet, insan onur ve haysiyetinin dokunulmazlığı temelinde, özürlülerin ve özürlülüğün her tür istismarına karşı sosyal politikalar geliştirir. Özürlüler aleyhine ayrımcılık yapılamaz; ayrımcılıkla mücadele özürlülere yönelik politikaların temel esasıdır. Buradaki ayrımcılık yasağı hem Anayasanın eşitliği düzenleyen 10. maddesi hem de Türkiye’nin taraf olduğu uluslar arası sözleşmelerin gereğidir. Başvurucunun cezaevindeki mevcut durumu ayrımcılık yasağına aykırılık teşkil etmektedir. Söz konusu yarımcılık dorudan olmasa da dolaylı bir ayrımcılıktır ve bu da bir ayrımcılık çeşididir. Buna göre dolaylı ayrımcılık; görünüşte ayrımcı bir nitelikte olmayan hüküm, ölçüt veya uygulamaların belli bir engele ( özre ) sahip kişileri benzer bir ortamda diğer kişilere göre daha olumsuz bir duruma maruz bırakmasıdır.

Cezaevi ölçüt ve uygulamaları cezaevinde bulunan her hükümlüye aynı şekilde uygulandığında ayrımcılık yasağına uyulduğu söylenemez. Başvurucu özürlüdür. Bu özür durumundan dolayı cezaevi hüküm, ölçüt ve uygulamalarının, diğer mahkumlarla aynı şekilde kendisine uygulanması dolaylı ayrımcılığa neden olmaktadır. Öte yandan Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi gibi bir çok uluslar arası sözleşme gereği de ayrımcılık yasaktır ve taraf devletler, gerek doğrudan gerekse dolaylı ayrımcılığa karşı gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Türkiye de söz konusu sözleşmelere taraftır ve ayrımcılığa karşı gerekli tedbirleri almak konusunda yükümlülük sahibidir.

 Anayasanın 61. maddesine göre, Devlet sakatların korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirler alır. Ayrıca 5378 sayılı yasanın bakım başlıklı 6. maddesine göre, özürlü kişilerin yaşamlarını öncelikle bulundukları ortamda sağlık, huzur ve güven içinde sürdürmesi, toplum içinde kendi kendilerini idare edebilecek ve üretken hale gelebilecek şekilde bakım ve rehabilitasyonlarının yapılması, bunlardan ihtiyacı olanların geçici veya sürekli bakım altına alınması veya bunlara evde bakım hizmeti sunulması esastır. Aynı yasanın 8. maddesinde, bakım hizmetlerinin sunumunda kişinin biyolojik, fiziksel, psikolojik ve sosyal ihtiyaçlarının da dikkate alınacağı da belirtilmiştir. Burada devlete esas olarak özürlüler bakımından makul uyumlaştırmanın gerçekleşmesi için gerekli tedbirleri alması yükümlülüğü yüklenmiştir. Başvurucunun cezaevindeki koşullarının iyileştirilmesi yani başvurucu bakımından makul uyumlaştırmanın yapılması devletin ve dolaysıyla ilgili kurum ve kuruluşların yükümlülüğüdür.

Yukarıda belirtilen nedenlerle başvurucu GAZİ DAĞ’ ın durumunun ve koşullarının araştırılarak makul uyumlaştırma çalışmalarının yapılması ve  gerekli tedbirlerin ivedilikle alınması gerekir.

Gerek 5275 sayılı İnfaz kanunun hükümleri gerek, 5378 sayılı yasa hükümleri, gerekse Türkiye’nin taraf olduğu ulusüstü sözleşmeler göz önüne alındığında,  “hükümlünün bakımı için ailesinden yardım istenmesi “ hukuka uygun değildir. 

İnsan haklarına uygun olarak, infaz koşulları düzeltilemiyorsa Merkezimiz 16/2 maddesi gereği infazın ertelenmesi gerektiği görüşünü taşımaktadır.

Bilgilerinize saygılarımla sunarım.

2. vaka EROL ZAVAR

iLGiLi KiŞi YA DA KURUMA

1967 Yılı’nda Türkiye’nin Zonguldak İli Merkez İlçesi’nde dünyaya gelmiş olan Erol Zavar evli ve 2 çocuk

babasıdır.

Erol Zavar; Ankara 2 No'lu Devlet Güvenlik Mahkemesi'nin 27. 06. 2001 Tarih, 2001/47 Esas ve 2001/114

No'lu Kararı ile: “Yasadışı Direniş Hareketi Örgütü üyesi olarak, örgütün amacı doğrultusunda mevcut

Anayasal düzeni zorla değiştirmeye teşebbüs ettiği” iddia edilerek “TCK 146/1 maddesine göre idam cezası”na

ve “duruşmalarda gözlenen iyi hali” lehine takdiri indirim nedeni sayıldığından TCK'nun 59/1 maddesine göre

cezası indirilip sonuç olarak Müebbet Hapis Cezası'na mahkum edilmiştir.

İlk Şiir kitabı Haziran 2006’da Cadde Yayınları tarafından basılarak dağıtıma sunulmuş olan Erol Zavar, 1990

Yılı’ndan beri aylık siyasi bir dergi olarak yayın hayatını sürdürmekte olan ODAK Dergisi'nde bir dönem

sorumlu yazı işleri müdürlüğü yapmıştır.

İlk kez 1999 Yılı’nda Ankara Etlik SSK Hastanesi'nde Mesane Kanseri tanısı ile TUR-T ameliyatı geçirmiş

olan Erol Zavar'a stresli ortamlardan kaçınması ve üç aylık periyotlar halinde sistoskopi yaptırmasının önemi

vurgulanmıştır.

Gerek yoğun işkencelere maruz kaldığı 3 günlük gözaltı, gerekse de izleyen tutukluluk

surecinde karşısına çıkan tüm yetkililere durumu ve alınması gereken önlemleri anlatmaya çalışan Erol Zavar

ve ayrıca ailesi ile avukatları bu konuda yıllarca sonuç alamamışlardır.

Diğer pek çok rahatsızlığına ek olarak söz konusu 'amansız hastalığı’na rağmen Erol Zavar; ilgili tüm kişi ve

kurumlarca 'Hücre Tipi' olarak adlandırılan 'F Tipi Cezaevi'ne kapatılmıştır. Değil 3 ay, 3 yıl boyunca ya

sistoskopi cihazı olmadığı ya da zaten kendisi için bu tetkike gerek bulunmadığı ileri sürülerek baştan savma

fiziki muayenelerle adeta hastalığının geri dönüşsüz bir noktaya doğru evrilmesi beklenmiştir. F Tipi

Cezaevlerinin izolasyon koşullarında Erol Zavar'in migren krizlerinden, astım nöbetlerine, ileri mide ve safra

kesesi yakınmalarından menisküs ağrılarına dek vücudunda 'yardım çağrısı' geliştirmeyen adeta hiçbir organı kalmamıştır.

Nihayet 2004 Yılı Şubat Ayı’nda kendisi, eş, arkadaş ve avukatlarının gayretleri ile Erol Zavar'ın sistoskopi

tetkikinin yaptırılabileceği bir üniversite hastanesine sevki sağlanabilmiştir. 09/02/04 - 25/02/04 tarihleri arasında

yatırıldığı Trakya Üniversitesi Tip Fakültesi Hastanesi'nde (Ek 2), mesanesinde çok sayıda kötü huylu tümör

saptanması üzerine, 17 Şubat 2004 tarihinde ameliyat edilmiştir. Alınan biyopsi materyalinin patolojik incelemesi

sonucu konan tanı ise "Submukozal invazyonun da izlendigi Transisyonel Hücreli Karsinom, Who Grade II,

mesane, TUR-T" olmuştur (Ek 3).

O tarihten bu yana geçen dört yıllık süre içerisinde gerçekleştirilen hemen tüm sistoskopi tetkikleri ameliyat ile

sonuçlanmış ve Erol Zavar, 14’ünde çok sayıda kanserli tümörün çıkarıldığı toplam 16 ameliyat geçirmek

durumunda kalmıştır. Tüm bu ameliyatların yanı sıra, Mart 2007’de de safra kesesi alınmıştır.

Vücut direnci ve bağışıklık sistemi açısından en uygun bakım koşullarında bulunması ve asla strese maruz

kalmaması gereken Erol Zavar, bu 46 ay süresince yaşadığı birçok sevk sürecinde saldırıya uğramış, yeni

ameliyatlı haliyle yatağına zincirlenmiş ve en doğal gereksinimlerine dahi sınırlamalar getirilebilmiş, hatta bazen

bizzat imza vererek taburculuğunu çekip izolasyon koşullarına, yani hücresine dönmeyi tercih eder durumda

kalabilmiştir.

Esi Elif Zavar'in başvurusu üzerine Ankara Tabip Odası tarafından (Ek 4) bilirkişi görüşü alınarak 31/05/05

tarihinde hazırlanan raporda "(...) mevcut tümör ileri evre tümör haline gelmiş olduğundan hastanın ya Sağlık

Bakanlığı Eğitim Araştırma Hastanelerinden birine sevkinin yapılarak orada yeniden değerlendirilmesi ya da,

Üniversite Tip Fakültelerinden birine sevkinin (...)" denilmek sureti ile hastalığın giderek ilerlemekte

olduğuna vurgu yapılmıştır (Ek 5).

O günden beri geçen dört yıl zarfında hastalığın ilerlemesi sürmüş ve mesane duvarlarında ameliyatlar nedeni ile

oluşan yıpranma sonucu tümörün bir kez daha yinelemesi halinde artık mesanenin tümüyle alınması gerekeceği

doktoru tarafından bizzat Erol Zavar'a iletilmiştir. Daha sonraki olası aşamalar konusunda ise doğal olarak kimse

henüz konuşmak istememektedir.

Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TIHV) ve Uluslararası İnsan Hakları Dernekleri Federasyonu (FIDH)'nun Erol

Zavar'ın konumu ile ilgili Haziran 2006 tarihli değerlendirme ve görüşleri şöyledir:

* “TIHV olarak cezaevi koşullarında iyileşemeyeceği açığa çıkmış olan Erol Zavar'ın sağlık durumunun;

acil önlem alınmasını gerektiren son derece riskli bir evrede olduğunu düşünmekteyiz. Kurum olarak görüşümüz:

hastalığın, Terminal (geri dönüşsüz) Evre'ye ulaşmasını beklemeksizin Erol Zavar'in ilgili yasa hükümlerinden

yararlandırılarak daha uygun koşullarda tedavisinin gerçekleştirilebilmesi için tahliye edilmesinin uygun olacağı

yönündedir” (Ek 6).

* FIDH Başkan Yardımcısı Akın Birdal: "Temel Hakları basta olmak üzere ve diğer haklarını da saklı

tutacak şekilde; Erol Zavar´ın “Yaşam Hakkı” çerçevesinde ivedi olarak tahliyesi için, her şeyden önce insani bir

çözüm üretilmesinde gerekli duyarlılığın gösterileceğini umuyorum.” (Ek 7).

İHD Ankara Şubesi Yönetim Kurulu Üyesi Gökçe Otlu da Erol Zavar'ın durumunu yakından izleyip gözlem

ve tespitlerini Belge'ye (Ek 8) yansıtan insanlara bir örnektir.

Ulusal ve Uluslararası Hukuk Açısından Durum:

Bilindiği gibi eski Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nun 399. Maddesi'nde: “Akıl hastalığına tutulan

mahkumlar hakkında hürriyeti bağlayıcı cezanın infazı iyileştikten sonraya bırakılır. Diğer bir hastalık dahi

hürriyeti bağlayıcı bir cezanın infazı halinde mahkumun hayatı için kat’i bir tehlike teşkil ediyorsa bu hastalıkta

dahi aynı hüküm tatbik olunur” hükmü yer almaktaydı.

Yeni Ceza İnfaz Kanunu’nun 16/2. Maddesi'nde ise “Diğer hastalıklarda cezanın infazına, resmi sağlık

kuruluşlarının mahkumlara ayrılan bölümlerinde devam olunur. Ancak bu durumda bile hapis cezasının infazı,

mahkumun hayatı için kesin bir tehlike teşkil ediyorsa mahkumun cezasının infazı iyileşinceye kadar geri

bırakılır” denmektedir.

Erol Zavar’ın yerinin cezaevi, hele Hücre Tipi Cezaevi olmaması gerektiği açıktır. Bu kanun maddeleri de bu

durumun hukuksal ifadesidir. Eşi ve avukatlarının Adalet Bakanlığı’na eski CMUK 399. madde ve yeni Ceza

İnfaz Kanunu’nun 16/2. maddesi çerçevesinde daha da geç kalınmadan serbest bırakılması yönünde yaptıkları

sayısız başvuru bugüne değin sonuçsuz kalmıştır.

Devletin sorumluluğu sadece kendi ulusal yasalarından da kaynaklanmamaktadır.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 2. maddesi : “Herkesin yaşam hakkı yasanın koruması altındadır.”

Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi’nin 6/1. maddesi “Her insan doğuştan yaşama hakkına

sahiptir. Bu hak hukuk tarafından korunur. Hiç kimse yaşama hakkından keyfi olarak yoksun bırakılamaz”

demektedir.

Erol Zavar’ın cezaevinde kalması yaşamını büyük oranda riske atmakta, uluslararası belgelerce de koruma altına alınan yaşam hakkının ihlali anlamına gelmektedir. Onaltı büyük ameliyat geçiren ve kanser hastası olan birinin yeri cezaevi olamayacağı gibi, bu kişi hakkında sürdürülecek bir cezanın infazı hapis cezasından fayda uman kişi,doktrin ve anlayışlarca da savunulamayacak bir durumdur. Cezanın infazından bir yarar umuluyorsa Erol Zavar örneğinde böyle bir yarar yoktur. Zira hapis cezası onun için gerçekten hapis cezası değil bir neviölüm cezası anlamına gelmektedir.

Sadece son yıllarda siyasi ya da adli nedenlerle Türkiye cezaevlerinde yatarlarken yakalandıkları hastalıkları atlatamayarak ağır ihmaller neticesinde yaşamını yitirmiş insanlarımızın listesine bir göz atmak dahi son derece üzücü ve öfkelendirici bir etki yaratmaktadır (Ek 9).

Son dönemdeki en önemli gelişmelerden biri de Türk Tabipleri Birliği’nin Erol Zavar’la ilgili Alternatif Adli Rapor düzenlemeyi kararlaştırmış olmasıdır. Daha önceki resmi raporlarda ısrarla “ameliyat olmuş bir kanser hastası sağlığına kavuşmuş sayılır ve kimse hastalığın yineleyeceğini iddia edemez!” görüşü savunulmakta idi. Bu yaklaşımla kanserin son dört yıl içinde 1. aşamadan 2.’ye ilerlemiş ve belirgin biçimde daha ‘saldırgan’ bir doğa kazanmış olduğu gerçeği görmezden geliniyordu. Belli ki yetkililer,daha önceki birçok örnekte yaptıkları gibi, hastalığın terminal dönemine ulaşılmaksızın gerçekleşebilecek bir salıvermeden yine kaçınmaya çalışıyordu.

Genel uygulama, bürokratik işlemleri yetişen hasta tutukluların son günlerini aileleri ile birlikte geçirmesine izin vermektir. Bu güne dek ‘Şartlı Tahliye’nin bu türüne konu olan insanlardan hiçbiri  cezaevi duvarları dışında bir aydan uzun yaşayamamıştır. Tıbbi raporlar düzleminde; tecridin insanları  fiziksel, psikolojik, sosyal tüm boyutlarda hasta ettiği ve bu nedenle insan doğası ile temel insan haklarına aykırı bir infaz rejimi olduğunu göstermek olanaklıdır. Böylesi bir gelişme, hastalardan başlayarak, tüm tutukluların, ‘sessiz ölüm’ de denen işkencenin bu türünden korunması yönünde önemli bir adım olabilir.

Yerkürenin alabildiğine 'küçüldüğü' günümüzde Erol Zavar'a reva görülen uygulamalar ile eşi ve sevenlerinin çaba ve çırpınışlarına sizler tarafından da güçlü bir desteğin verileceği umudu ile bu dilekçeyi hazırladık. Ne insan, ne insanlık ne de insanlık onuru ve vicdanından umutlarını kesmemiş dostlarınız olarak sizleri  dayanışmaya çağırıyoruz.

Önerdiğimiz Etkinlikler:

Esas olarak Erol Zavar'ın sağlık durumunun aciliyeti ve kendisinin kesin biçimde hayati risk altında bulunmasına

uygun bir ivedilik içinde; kişisel olarak, grup halinde ya da kurumsal bir dayanışma sergilemenizdir. Tüm

üyelerinizi ya da gazeteci, sağlıkçı benzeri bazı üye gruplarınızı bilgilendirerek dayanışmada bulunma konusunda

her turlu araçla teşvik etmenizin çok anlamlı olacağını düşünüyoruz.

Bu çerçevede kendi kişisel ve kurumsal gerçekliğinize en uygun etkinlik biçimlerinin bizzat sizler tarafından

formüle edilebileceğinin kesin farkındalığı ve saygısı içinde; bizim önerebileceğimiz aktiviteler:

* Cumhurbaşkanı ve Adalet Bakanı’na; Erol Zavar'ın durumundaki hükümlülerin tahliyesini sağlamaya dönük

yasal yetkilerini kullanmalarını isteyen mektupların gönderilmesi ve cevap talep edilmesi;

* Aynı amaca yönelik mektupların Başbakanlık ve TBMM İnsan Hakları Komisyonu Başkanlığına da

gönderilmesi;

* Erol Zavar'ın sağlık durumunun sergilediği aciliyet konusunda iç ve uluslararası kamuoyunun bilgilenmesine ve

dayanışma sergilemesine yönelik basınla ve diğer kişi ve kurumlarla olan ilişkilerinizi devreye sokmanız;

* Erol Zavar'ın 'Bağışıklık Sistemi' açısından son derece riskli bir ortamda yasam mücadelesi verdiğini ve moral

gücünü yüksek tutmasının tartışılmaz önemini gözeten bir noktadan kendisine 'Dayanışma Mektup/kartları'

gönderilmesi;

* Yine benzer çerçevede Erol Zavar'ın Eşi Elif Zavar ve 9 yaşındaki kızı Özgecan ile 7 yaşındaki oğlu Özgür

Deniz'e 'Dayanışma Kartları' gönderilmesi;

* Son olarak da atılan adımlarla ilgili Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ile İnsan Hakları Derneği

Genel Merkezleri´ne ve Av. Şafak Yıldız’a bilgilendirme yapılması... şeklinde sıralanabilir.

Erol Zavar'ın durumu alabildiğine acil ve yarın bir şeyler yapabilmek için gerçekten geç olabilir.

"Erol Zavar'a Yaşama Hakkı Koordinasyonu"

*Erol Zavar'in "Ölümü Ektim Randevu Yerinde Beklemekten Ağaç Olsun" (Ek 1) Adli Şiiri’nden, 17.02.2004,

Trakya Üniversitesi Tip Fakültesi Hastanesi Mahkum Koğuşu No:6 (CADDE YAYINLARI, Haziran 20

TÜRKIYE CUMHURIYETI ADALET BAKANLIGI’NA
ANKARA

KONU : Sincan 1 Numarali F Tipi Cezaevi’nde bulunan Erol ZAVAR’in
cezasinin infazinin 5275 Sayili Ceza Ve Güvenlik Tedbirlerinin Infazi
Hakkinda Kanun’un 16/2. Fikrasi uyarinca geri birakilmasi talebidir.

AÇIKLAMA : Erol ZAVAR, 2001 yilinda yargilandigi Ankara 2 Numarali Devlet Güvenlik Mahkemesi’nce TCK Madde 146’da düzenlenen “Anayasal düzeni degistirmeye tesebbüs” suçu uyarinca müebbet hapis cezasina çarptirilmistir. Kendisi halen Sincan 1 No’lu F Tipi Cezaevi’nde hükümlü olarak bulunmaktadir.

EROL ZAVAR’IN SAGLIK DURUMU:
2001 yilindan beri cezaevinde bulunan Erol ZAVAR Mesane (idrar torbasi) Kanseri hastasidir. Tedavisi için üç ayda bir gerçeklestirilmesi zorunlu olan sistoskopi tetkiklerinin yapilmasini, yakinlarinin ve demokratik kitle örgütlerinin uzun ugraslari sonucu ilk kez 2004 yilinda, yani cezaevine girdikten üç yil sonra saglayabilmistir.
Hastaliginin ileri boyutlara tasindiginin anlasildigi o tarihten bugüne, Erol ZAVAR tam 16 ameliyat geçirmis ve mesanesinden bugüne degin 50’nin üzerinde kanserli tümör çikartilmistir.
Erol ZAVAR’in saglik sorunlari bununla da sinirli degildir. Cezaevinde bulundugu sirada baslayan migren ve safra kesesi agrilari, daha önce geçirdigi tüberküloz, gözalti sirasinda gördügü kötü muamele ile dizlerinde olusan menisküs, kalp ritm bozuklugu, görme problemleri ve son olarak konan KOAH (Kronik Obstrüktif Akciger Hastaligi) tanisi bunlarin en basta gelenleridir.
2007 Subat Ayi’nda yapilan tetkiklerde Erol ZAVAR’in akcigerlerinde çok sayida küçük nodül (dügümcük, küçük yumru) görüldügü bildirilmisti. Tümöre dönüsebilecegi belirtilen bu nodüllerin, kansere dönüsmesi halinde, Erol ZAVAR’in saglik durumunda yeni olumsuz gelismelere neden olabilecegi, konuyu yakindan takip eden herkesin yeni endise kaynagi olmustur. 15 Mart 2007 günü siddetli agrilari nedeniyle Erol ZAVAR bir kez daha ameliyat edilerek safra kesesi alinmistir.
Erol ZAVAR’in üç ayda bir yapilan tetkiklerden sonra hemen her defasinda ameliyata alinmasi zorunlu bulunmakta ve ameliyattan sonra ise kanama ve agrilari devam etmektedir. Kontrol için hastane sevkleri, insani olmayan kosullarda ve hasta haklarina aykiri biçimde yapilmakta ve her defasinda ciddi olumsuzluklar yasamaktadir.
Erol ZAVAR’in saglik durumuna iliskin olarak:

1. Trakya Üniversitesi Egitim Uygulama ve Arastirma Hastanesi’nce düzenlenmis ameliyat sonrasi Epikriz raporu;
2. yine Trakya Üniversitesi Tip Fakültesi Patoloji Anabilimdali’nca verilmis Biyopsi ve Sitoloji Raporu;
3. Ankara Tabip Odasi Bilirkisi Raporu;
4. ve geçirdigi ameliyatlara ve konulan teshislere dair raporlar bulunmaktadir.

Tüm rapor ve ekleri Bakanliginiza sunulmus oldugu gibi gerektiginde tekrar tedarik edilebilecek durumdadir. Son ameliyatini Aralik 2007’de geçiren ve mesanesinden yine 2 adet kitle alinan Erol ZAVAR’in önümüzdeki aylarda da tekrar tekrar ameliyat olmak için hastaneye yatirilacagi açiktir.

EROL ZAVAR’IN CEZAEVI KOSULLARI
Erol ZAVAR, F Tipi Cezaevinde tutulmaktadir. Zaman zaman tek kisilik hücrelerde de kalmis olan Erol ZAVAR halen iki mahpus ile üç kisilik bir hücrede tutulmaktadir. Günlük ihtiyaçlarini ve yasamini tek basina saglamakta ciddi engeller ile karsilasmaktadir. Cezaevinin hem sosyal hem de mimari durumu bu bünyedeki bir insanin yasamasina uygun degildir.
Erol ZAVAR’in cezaevi kosullarinda birakin tedavisinin sürdürülebilmesini, günlük olagan hayat fonksiyonlarini yerine getirebilmesi bile çok zordur. Geçirdigi 16 ameliyatla ilgili süreç degerlendirildiginde, teshis ve tedavisine yönelik gerekli saglik kosullarinin cezaevi ortaminda mümkün olamadigi açiga çikmistir. Sürekli hastalik durumu halen devam etmektedir. Kendisine yapilan ameliyatlar ise kanserli ur olusumlarinin alinarak yenilerinin olusmasinin beklenmesinden öteye geçememektedir.
En önemli boyut ise Erol Zavar’in bagisiklik sisteminin hastalikla mücadele edebilecek durumda olabilmesi için kendisinin stres etkenlerinden olabildigince uzak; sevgi, moral ve destekle çevrelenmis bir ortamda bulunmasinin zorunlulugudur. Bu önlemleri zorunlu kilan bir hastalikla mücadele etmekte olan Erol ZAVAR’in; insan dogasina aykiri kosullarda tutuluyor olmasi; onda sürekli bir gerilim yaratmakta, tedavisi için ihtiyaç duydugu moral, insani destek ve yakinliktan uzak kalmasina neden olmaktadir.

KONUNUN YASAL VE INSANI BOYUTLARI
Biz konuya duyarli hukukçular olarak mahpus haklarinin temel insan haklari arasinda yer aldigini biliyoruz. Cezanin infaziyla güdülen amacin ise bir mahpusu ölüme götürmek olmadigi herkesin malumudur.
5275 sayili Ceza Ve Güvenlik Tedbirlerinin Infazi Hakkinda Kanun’un 3. Maddesi’nde bu amaç söyle tarif edilmistir:
“Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazi ile ulasilmak istenilen temel amaç, öncelikle genel ve özel önlemeyi saglamak, bu maksatla hükümlünün yeniden suç islemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek, toplumu suça karsi korumak, hükümlünün; yeniden sosyallesmesini tesvik etmek, üretken ve kanunlara, nizamlara ve toplumsal kurallara saygili, sorumluluk tasiyan bir yasam biçimine uyumunu kolaylastirmaktir.”
Hukukçular, sosyologlar cezanin infazi ile ilgili çok daha iyi tanimlarda bulunabilirler, ama burada belirtmek istedigimiz nokta Erol ZAVAR’in cezasinin infazinin kanunda belirtilen amaci hiçbir sekilde yerine getirmeyecegidir. Zira Erol ZAVAR’in cezasinin infazi, onu ölüme götürmektedir. Bu süreçle elde edilecek olan ne suçtan toplumun korunmasi ne de hükümlünün istenilen kisilik yapisina ulasmasi olacaktir. Bu sürecin sonu açiktir ki Erol ZAVAR’in hayatini kaybetmesi olacaktir.
Ceza Ve Güvenlik Tedbirlerinin Infazi Hakkinda Kanun’un 16/2. Maddesi’nde “Diger hastaliklarda cezanin infazina, resmi saglik kuruluslarinin mahkumlara ayrilan bölümlerinde devam olunur. Ancak bu durumda bile hapis cezasinin infazi, mahkumun hayati için kesin bir tehlike teskil ediyorsa mahkumun cezasinin infazi iyilesinceye kadar geri birakilir” denmektedir.
Yukarida belirttigimiz ve raporlardan da anlasilacagi üzere Erol ZAVAR’in durumu bu hükme fazlasiyla uymaktadir.
Hukuk devleti olmanin en önemli kosullarindan biri yarginin oldugu kadar yürütmenin de yasalari titizlikle uygulamasi ve yerine getirmesidir.
Erol ZAVAR ile ilgili durumda sadece insani duyarlilik ve vicdani boyut degil, yasal gereklilikler de infazin geri biraktirilmasini ön görmektedir.
TALEP : Yukarida belirttigimiz nedenlerden dolayi bizler mahpus haklarinin temel insan haklarindan oldugu bilincindeki hukukçular olarak Erol ZAVAR’in infazinin Ceza Ve Güvenlik Tedbirlerinin Infazi Hakkinda Kanun’un 16/2. Fikrasi uyarinca geri biraktirilmasi için, görevli ve sorumlu yürütme olarak gerekli islemleri yerine getirmenizi talep ederiz.
Saygilarimizla,

3. VAKA İSMAİL HAKKI KAYA

Ölen İsmail hakkı kay 1980 doğumludur. geceleyin silahlı gasp suçunda dolayı 8 yıl dört ay hapis cezası ile hükümlüdür. Antalya L tipi cezaevinde yatmaktadır.  Sorunlu bir mahkum olduğu söylenmektedir.

Ölen kendi isteği ile 20.3.2008 tarihinde Manisa Ruh sinir hastalaıkları hastanesine sevk edilir. İsmail Hakkı Kaya aynı gün Manisa'ya varır.  Orada ayakta bir iğne yapılarak   antalya'ya geri gönderilir.  Orada belki bir veya iki saat ancak kalırlar.  10-saatlik yolu aynen geri gelirler (rink arabasıyla) geri geldiklerinde hükümlü kendini fena hissettiğini söyler, daha sonra kusarak yatar.  Ancak durumu ertesi gün kötüleşir ve revire çıkartılır. (21.3.2008) Revirde doktor muayene eder.İlaç verir. ve koğuşa tekrar geri  gönderir. Hükümle zaten kalkacak halde değildir. hemen yatar yemekte yemez.  Aynı gün saat 24.00.'de durumu daha da kötüleşmesi üzerine koğuşta bulunan diğer hükümlüler gardiyanı çağırırlar. Gardiyan gelir. Ertesi gün ) revire çıkartırız. der.  Ertesi gün olur saat.10'da İsmail Hakkı Revire çıkartılır.  Revirde ismail hakkı'ya ilaç verilir ve geri koğuşa gelir. Koğuş arkadaşları hastane için ısrar edince hastayı tekrar götürürler.  Ancak saat .18.30-19.00 sıralarında   geri getirirler. Ancak hastanın durumu çok kötüdür. Geceyarısında daha da kötüleşir. Koğuştakiler yeniden gardiyan çağırırlar. hasta yeniden revire kaldırılır. Ve bir serum takılarak koğuşa geri gönderilir. Hasta zaten yataktadır. Bu şekilde ertesi güne gelinir. Yani hastalanmasından itibaren üç gün geçmiştir. saat 9,30'da koğuşa doktor ve revir görevlisi gelir. "Tansiyonu ölçerler ancak tansiyonu düşük bulurlar"  yeniden hastaneye sevk etmeye karar verirler.

Bu gidiş gelişlerden sonra hasta 27.3.2008 tarihinde yatağında ölü bulunur.

Otopside apandisitin patlak olduğu söylenir. Ancak, yakınları defin sırasında darp izlerinin olduğunuda tespit ederler. Ve suç duyurusunda bulunurlar. 

Ve bir takım parçalar ankara'ya gönderilir. (Özellikle testis'te  tahribat olduğu söylemektedirler) Halen bu raporun  ankara'dan gelişi bekleniyor.

Olay tam anlamıyla şüphe ile doludur.

Fena muamele açısından şu an kesin bir şey söylenmese bile (çünkü sonuçta giden parçaların tahlil sonuçları beklenecek) 

BU ÖLÜMÜN MAHPUS SAĞLIĞI AÇISINDAN AKIL ALMAZ BİR İHLALLER ZİNCİRİNİN SONUCU OLDUĞUNUDA TESPİT ETMEK GEREKİR.

Hasta bir hükümlü rahatsız olduğunu söylüyor, 20 martta Manisa'ya gönderiyorlar. Aynı gün Manisadan geliyor. Yaklaşık 6 gün boyunca inliyor. Bu arada ciddi bir tedavi ve teşhis yapılmıyor. Ve 27 martta hasta ölüyor.   Artık burada,ölüme neden olabilecek şekilde ağır bir  ihmali gördükten sonra , bu hükümlünün işkence veya fena muameleye uğrayıp uğramadığının da önemi kalmıyor. 

                                                                                                                                                     

---

[1] İzmir ceza ve tutukevleri bağımsız izleme kurulu ekim 2006-kasım 2007 raporu

[2] Madde 1 - İşkencenin ve Gayriinsani ya da Küçültücü Ceza veya  Muamelenin Önlenmesi için bir Avrupa komitesi teşkil olunacaktır.(bundan sonra Komite olarak anılacaktır). Komite ziyaretler yapmak suretiyle, hürriyetinden yoksun bırakılan kişilere yapılan muameleyi,gerekli ise bu gibi kişilerin işkence ve gayriinsani ya da küçültücü ceza  veya muameleden korunmalarının kuvvetlendirilmesi amacıyla inceleyecektir.

[3]              Aynı zamanda bkz. 8 Nisan 1998'de Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından kabul edilen cezaevinde sağlık hizmetlerinin etik ve organizasyonel yönlerine ilişkin R (98) 7 No'lu Tavsiye.

[4]              Bu gereklilik daha sonra şu şekilde yeniden yazılmıştır: her yeni gelen hükümlü girişinden sonra mümkün olan en kısa zamanda bir tıp doktoru tarafından görüşmeye alınacak ve fiziki muayenesi yapılacaktır; özellikle tutukevleri söz konusu olduğunda istisnai durumlar dışında,bu görüşme/muayene giriş gününde yapılmalıdır.  Girişteki bu tıbbi tarama bir doktora bağlı tam yetkin bir hemşire tarafından da yapılabilir.  

[5]              Aynı zamanda bkz. “Tutukluluk ”, “bulaşıcı hastalıklar” bölümü.

[6]              Daha sonra şu şekilde değiştirilmiştir: Tutukluların sadece HIV pozitif olmaları nedeniyle diğerlerinden ayrılmaları gerektiğine dair tıbbi bir gerekçe bulunmamaktadır.

[7] Çağdaş Hukukçular Derneği İstanbul Şubesi Cezaevleri izleme Kurulu ocak 2008 raporu.